Dit najaar organiseert de stichting Oer-IJ een tweetal lezingen in samenwerking met het Huis van Hilde.
De lezingen sluiten thematisch aan bij de nieuwe tentoonstelling Makers van Holland, 900 – 1300, die binnenkort in het Huis van Hilde wordt geopend.
-----------
Duinen van Holland – een aparte geschiedenis
Presentatie: Frits David Zeiler
donderdag 23 november 2023 om 20.00 uur
Sinds de verzanding van de Rijnmond bij Katwijk (1164) vormen de duinen tussen de Maas en de Zijpe een gesloten kustlijn. Die duinen zijn op dat moment nog laag, maar in de volgende vier eeuwen zullen ze opstuiven tot de huidige tot 54 meter hoge ‘jonge duinen’. Dat is niet alleen een natuurlijk fenomeen; de mens speelt een cruciale rol bij deze laatmiddeleeuwse ecologische ramp. Veel vroege nederzettingen verdwijnen onder het zand, terwijl ook de erosie van de kustlijn vele dorpen ten onder doet gaan (w.o. Kijkduin, Lucht, Egmond, Petten).
De verstuiving was zo’n alledaags verschijnsel, dat er vóór de 16de eeuw verbazend weinig eigentijdse bronnen over zijn te vinden. Toch kunnen we met hulp van de geologie, archeologie, toponymie, cartografie en historische geografie de nodige ontwikkelingen proberen te schetsen. Ook economische gegevens leveren ons soms onverwachte kijkjes in de verhouding tussen duinen en mensen, bijvoorbeeld waar het gaat om de konijnenfok of de weiderechten. En wat was nu precies het verband tussen de grote verstuiving in de kuststreek en de grote ontginning van het achterland? Op dergelijke vragen zal tijdens de lezing worden ingegaan, terwijl ook aspecten van de bewoningsgeschiedenis op de oude duingronden (strandwallen) aan de orde zullen komen.
Frits David Zeiler is historicus. Hij heeft zich onder meer bezig gehouden met de toponymie van het Noordhollandse duingebied, met de ontwikkelingen van de geesten (landbouwgronden) op de strandwallen van Noord- en Zuid-Holland en met de geschiedenis van het Oer-IJ.
-----------
Het landschap van de veengebieden in Laag Holland tijdens de Late Middeleeuwen
Presentatie: Ron van ’t Veer
donderdag 14 december 2023 om 20.00 uur
Tijdens deze lezing wordt ingegaan op het landschap dat de veenontginners in de Late middeleeuwen aantroffen. Hun komst betekende een totale verandering van het natuurlijke hoogveenlandschap dat tot die tijd meer dan 3000 jaar aanwezig was geweest. Over de toestand van het landschap en wat voor invloed de ontginners hierop hebben gehad, is letterlijk niets opschreven. In de veenbodem zit echter de hele landschapshistorie tot aan de eerste ontginningen opgeslagen in de vorm van fossiele plantenresten. Deze plantenresten en de aard van de bodem vertellen heel veel over de vroege geschiedenis. Door vergelijkingen te trekken met moderne landschappen elders in Europa, kan een goed beeld worden verkregen wat de ontginners zo allemaal aantroffen. Bestond het land uit hoogveen of uit laagveen en lag het nog ver boven de zeespiegel toen zij arriveerden? Was er oerbos, heide of moeras, of was het landschap een mengelmoes van dit alles? Met behulp van zowel oude als moderne kaarten is het mogelijk om ook de invloed van de ontginners op dit landschap te achterhalen. Welke ontginningssporen zijn nog zichtbaar en vertellen iets over deze boeiende periode? Tenslotte gaan we ook in op de mogelijke oorzaken waarom de ontginningen eigenlijk zijn begonnen. Hoe kon het dat het veenlandschap bijna 3000 vrijwel ongeschonden aanwezig was, terwijl binnen een periode van niet veel meer dan twee eeuwen het totaal veranderd was?
Drs. Ron van 't Veer is landschapsecoloog en veenonderzoeker. Hij heeft zich gespecialiseerd in de planten- dierengroei van de huidige en vroegere veenlandschappen van West-Nederland en hoe zij reageren op de invloed van de mens.
Praktische informatie:
Museum Huis van Hilde (achter het NS-station Castricum) gaat open om 19.15 uur.
Aanvang lezing om 20.00 uur, einde ca. 21.45 uur.
Toegangsprijs 10 euro per avond (inclusief bezoek aan Archeologiemuseum Huis van Hilde en koffie/thee in de pauze.
Museumjaarkaarthouders krijgen 5 euro korting.