Op de nieuwe uitkijktoren, die het PWN volgende maand plaatst op de Papenberg bij Castricum, komen informatiepanelen met onder meer een toelichting op het Oer-IJ gebied. Van boven af is goed te zien dat in dit voormalige getijdelandschap de oude loop van deze rivier nog kan worden afgelezen.
Koen van Eijk schreef voor Dagblad Kennemerland onderstaand verhaal over het bijzondere ontwerp voor deze uitkijktoren.
Een golf van staal op de Papenberg
Een uitkijktoren in de duinen, dat is toch zo’n eenvoudige houten constructie met binnenin een steile trap naar boven? Dat wás zo. PWN breekt in Castricum met die traditie. Hout is vervangen door staal. Het ontwerp is niet langer recht en vierkant maar rond en gebogen. Van een toren is nauwelijks sprake. Het bouwwerk lijkt meer op een schip. Met een vrij luie trap klim je er op. Het gevaarte hangt in een buizenframe met een hoogte van ruim zeven meter.
Tata Steel
Aan beide uiteinden kun je het landschap overzien. Aan de oostkant sta je op een hoogte van zo’n vijf meter, bovenop de duintop van 32 meter, en overzie je Castricum plus het complete landschap daarachter tot aan Alkmaar. Aan de westkant zijn de duinen te zien, de zee en natuurlijk Tata Steel.
,,Het ontwerp symboliseert de dynamiek van het landschap. Wind, water, verstuivingen, de vormen van de duinen. Wij noemen hem daarom de golf’’, verklaart Martijn van Schaik, projectmanager natuur en beleving van PWN.
Staal heeft zo zijn voordelen als bouwmateriaal. ,,Deze toren gaat lang mee. Zeker dertig jaar’’, zegt Van Schaik. Elders in het duingebied bleek hout minder duurzaam. ,,De toren op de Kruisberg in Heemskerk was na zeven jaar al versleten. Dat was veel sneller dan we gedacht hadden.’’
Hufterproof
Naast duurzaam, is staal ook minder onderhoudsgevoelig. ,,En hij is hufterproof’’, aldus Van Schaik. En dat is ook niet onbelangrijk, aangezien de Papenberg zonder toren al een populaire pleisterplaats is voor jongeren. Zeker in de zomermaanden, en zéker in tijden van corona als de kroegen dicht zijn en de festivals afgelast.
Het zwierige ontwerp betekende hoofdbrekens voor de maker, staalbouwer GKB in het Zuid-Hollandse Barendrecht. Het ontwerp moest iets worden aangepast om de constructie voldoende draagkracht te geven, legt tekenaar/werkvoorbereider Henk Kroneman van GKB uit. ,,Als je het vergelijkt met een Lego-doos, zijn alle steentjes anders. Elk los stuk staal moet op maat worden gemaakt. Het is dus van groot belang dat er geen fouten worden gemaakt bij de constructie. Je wilt niet dat er een onderdeel verloren gaat en opnieuw besteld moet worden.’’
Bij GKB laten ze er geen gras over groeien. Na de jaarwisseling zijn ze begonnen en inmiddels schiet het werk al aardig op. De buizenconstructie is al af. Het middengedeelte van de golf zit er al in. Ook de trap vordert al aardig. Lassers zijn bezig met de constructie van de ene leuning. De andere leuning moet er nog op. Elders in de fabriekshal wordt hard gewerkt aan de twee uiteinden die de golf straks completeren.
Nu nog glimt het staal, maar dat zal snel veranderen. De bovenlaag van het speciale cortenstaal zal snel verroesten en daarmee de onderliggende laag beschermen. Ook het dak van het Huis van Hilde is voorzien van cortenstaal. Van Schaik: ,,De roest heeft een natuurlijke kleur die goed past in het duinlandschap.’’
Verzinken
De buizenconstructie, die nu nog wat roestig is, krijgt straks wel een staalkleurige uitstraling. Kroneman: ,,Aanvankelijk was het idee om het frame te coaten. Maar dat zou het budget te boven gaan. Daarom hebben we gekozen voor verzinken. Geen lak, maar een zinklaag. Ook zeer duurzaam.’’
De vijftien ton wegende toren gaat in twintig tot dertig losse onderdelen op 1 februari richting Castricum. Via duinpaden worden de onderdelen vervoerd naar de duintop, het laatste stuk over een pad van kunststof rijplaten. Ter plekke wordt hij in negen dagen tijd in elkaar gezet. Als alles meezit, kan de toren op 11 februari geopend worden.
Van Schaik: ,,Gezien de kwetsbaarheid van het natuurgebied, willen we zo min mogelijk werkzaamheden in de duinen. Denk aan stikstof, denk aan geluidsoverlast. We willen de overlast tot een minimum beperken. Vandaar dat zoveel mogelijk prefab in Barendrecht wordt gemaakt.’’
De poten van het buizenframe worden ongeveer een halve meter ingegraven. Ze rusten op drie ingegraven betonnen platen. Het moet voldoende zijn om maximaal vijftig bezoekers te kunnen dragen.
De 200.000 euro kostende toren vormt straks een onderdeel van de vernieuwde Papenberg. De nieuwe trap voor de pittige klim omhoog is een jaar geleden al opgeleverd. Beneden aan de voet van de ’berg’ is afgelopen najaar de sloot omgevormd tot een natuurlijke duinrel.
Het idee is dat bezoekers van Castricum na een bezoek aan archeologiemuseum Huis van Hilde doorlopen naar de Papenberg, op de toren van het uitzicht genieten en daarna doorlopen naar de nabijgelegen kunstbunker, waar in de Tweede Wereldoorlog topkunst, zoals de Nachtwacht, werd bewaard. Deze bunker is nu nog afgesloten, maar er gaan stemmen op om hem te openen voor publiek met een tentoonstelling.
Oer-IJ
Aan beide kanten van de uitkijktoren komt een kompasroos te staan, met daarop aangegeven de herkenningspunten in de verte. Ook komen er panelen met teksten over het Oer IJ-landschap met zijn grillige sloten en vaarten die vanuit de toren goed waarneembaar zijn. Ook komt er uitleg over de veldslag van 1799, toen een invasiemacht van Britten en Russen bij Castricum werd gestuit door Fransen en Nederlanders. Rond de Papenberg ging het er hard aan toe. Duizenden soldaten lieten het leven.
(Bron Dagblad Kennemerland)